«Олохпут маннык дьикти Эйиэхэ уонна Миэхэ» ТЭРЭЭҺИН

«Олохпут маннык дьикти Эйиэхэ уонна Миэхэ»  маннык истиҥ тыллардаах тэрээһин Хамаҕатта нэһилиэгэр үһүс төгүлүн ыытылынна. Ыам ыйын 1 күнүгэр, Эйэ, Үлэ,  Маай бырааһынньыгар Наммыт  улууһун  нэһилиэктэриттэн ыллыыр, үҥкүүлүүр, өрүү бииргэ буолары көрдөрөр дьиэ кэргэттэр эҕэрдэ кэнсиэри бэлэх ууннулар.

Кэнсиэри “Дьол бу сиргэ” диэн дьиэ кэргэттэргэ аналлаах ырыанан ыытааччы, ааптар Татьяна Гаврильева арыйан саҕалаата. Хамаҕатта нэһилиэгин баһылыга Евгений Сергеевич Ушницкай Маай бырааһынньыгынан уонна Дьиэ кэргэн сылынан эҕэрдэтин тиэрдэн туран, Нам улууһун дьиэ кэргэн отделын аатыттан Бочуотунай грамоталары туттартаата. Сыанаҕа тахсар хас биирдии дьиэ кэргэттэр бииртэн биир талааннаах буолан тэрээһин ис хоһоонноохтук уратытык,

үрдүк таһымҥа ааста. Бу күн, Хамаҕатта, I Хомустаах, Партизан, Нам, Хатыҥ-Арыы (Граф Биэрэгэ), Бөтүҥ, Хатырык нэһилиэктэриттэн уопсайа 11 ыал кыттынна.

Анна, Петр Охлопковтар — Хатын – Арыы нэһилиэгин 4 оҕолоох, 2 кыыс сиэнэрдээх ырыаһыт ыаллар, аҕа баһылык — Петр Васильевич Граф Биэрэгэр «Самородок» культура дьиэтигэр уус-уран салайааччынан үлэлиир, Үрүҥ Айыы алгысчыта, ырыа суруйуутунан дьарыктанар, 30-ча ырыа ааптара, «Харыстаа»-  диэн авторскай альбомнаах, Нам улууһун мелодистарын «Туллук хаара» түмсүүтүн  чилиэнэ. Күн күбэй ийэ Анна Аполлоновна режиссер идэтин баһылаан, билигин Граф Биэрэгэр «Самородок» культура дьиэтигэр директорынан үлэлиир, “Ивушка” вокальнай ансаамбыл тэрийээччитэ, солистката. Охлопковтар өбүгэлэртэн илдьэ кэлбит үтүө үгэстэринэн, культура эйгэтигэр, айымньылаахтык үлэлээн биллэр-көстөр дьон буолан айа-тута сылдьаллар. Иккиэн Саха Республикатын культуратын туйгуннара буолаллар, дуэтынан «Олох суола” Петр Васильевич ааптарыскай ырыатын толордулар.

Катарина, Петр Калачевтар -Петр Чурапчы Мындаҕаайытыттан төрүттээх, Катарина Нам Арбыныттан. Калачевтар Хамаҕаттаҕа олохсуйан олороллор, 4 уол оҕолордоох эдэр ыаллар. Ийэлэрэ Катарина Афанасьевна учуутал идэлээх, билигин предприниматель, төрүт ох саанан ытыыга тренерэ, үөрэтэр иитиллээччилэрэ улуус, республика  хас да төгүллээх чемпионнара, призердара. Аҕалара Петр Петрович улуустааҕы, республикатааҕы төрүт ох саанан ытыыга күрэхтэһиилэр чемпионнара, Нам 1 нүөмэрдээх оскуолатыгар үлэлиир уонна ох саа куруһуогун салайар. Дьиэ кэргэнинээн төрүт ох саанан сөбүлээн дьарыктаналлар, хомустаан кэнсиэрдэргэ кытталлар. Бу кэнсиэргэ уолаттарынаан Ньургун, Эрчим буоланнар дьиэ кэргэн хомуска сахалыы матыыптары оонньоон көрдөрдүлэр.

Светлана, Михаил Ядреевтар — 3 оҕолоохтор, 9 сиэннээхтэр. Светлана Владимировна  “Умсулҕан» иистэнньэҥнэр түмсүүгэ ииһинэн дьарыктанар, эбээлэр күрэхтэригэр “Үтүө эйгэлээх эбээ” анал ааты ылары ситиспитэ, Михаил Михайлович газооператор идэлээх,  Нам 2 №-дээх  оскуолатыгар үлэлиир, ыллыырын, уһанарын сөбүлүүр, үлэни өрө тутар. Ядреевтар дьиэ кэргэттэрэ үлэттэн дуоһуйууну, олохтон дьолу уһансан Хамаҕатта сирин уотун, дьонун сөбүлээн, Үөдэйтэн көһөн кэлэн Хамаҕатта ыала буолан быр-бааччы олороллор. Кэнсиэргэ олохтоох мелодист Михаил Макаров мелодиятыгар суруллубут «Дьүрүһүй, хомуһум” ырыаны ыллаан олохтоохтору үөртүлэр.

Мелодист, СР култууратын туйгуна, СР ырыа айааччыларын сойууһун чилиэнэ, үрдүк катергориялаах французскай тыл уонна музыка учууталынан үлэлээбит Надежда Семеновна Макарова дьиэ кэргэнэ Бөтүҥ нэһилиэгиттэн кытыннылар. Надежда Семеновна дуоһуйа-астына бу курдук кэпсээтэ: “ Мин Наммын, Кэргэним Бөтүҥ нэһилиэгиттэн төрүттээх, Алексей Михайлович диэн, идэтинэн агроном этэ, эрдэ олохтон суох буолбута, биһиги 4 оҕолоох ыалларбыт. Бөтүҥҥэ олорон айар талааным арыллан, уһуйаан, оскуола оҕолоругар ырыа суруйбутум быйыл лоп курдук 35 сылын туолар. Билигин ырыам элбээн, Республика бары муннуктарыгар, ырыаларбын ыллыыллар. Оҕолорбут бары айар талааннаахтар. Хомойуох иһин, эрдэ олохтон барбыт Ванябыт наһаа үчүгэйдик ыллыыр этэ, улахан уол оскуола эрдэхтэн үҥкүүлүүр талааннаах буолан, культура колледжын бүтэрэн хореограф идэлээх, ырыаһыт талааннаах. Улахан кыыс дизайнер талааннаах, кыра кыыспыт Пелагея педколледж муз. салаатын бүтэрэн, үлэтин оҕону ырыанан сайыннарыыга анаата, талааннаах уһуйааччы. Пелагея Алексеевна, Станислав Степанович Баишевтар 4 оҕолоро бары ырыаһыттар, бары музыкальнай инструмеҥҥа оонньууллар”. Кэпсээни ситэрэн сыанаҕа Надежда Семеновна оҕолорунаан Пелагея, Михаил, сиэннэринээн Эрхан, Нарыйаана, Уйгууна, Ира, Кристина буоланнар “Ыһыах күн” диэн Тэрчи тылларыгар, Надежда Макарова мелодиятыгар сайыҥҥы ырыаны бары күргүөмүнэн ыллаатылар. Салгыы сиэннэрэ бииргэ төрөөбүттэр Эрхан, Нарыйаана, Уйгууна, Ира Баишевтар уонна Кристина Макарова “Мин үрдүбэр күн хаһан да киирбэт” киинэ саундтрегын гитараҕа оонньоон, ыллаан көрөөччүлэри сөхтөрдүлэр.

Алина, Валерий  Федоровтар пандемия кэмигэр Дьокуускайтан Намҥа көһөн кэлэн бэйэлэрин идеяларынан, толкуйдарынан олорор дьиэлэригэр фотостудия, салон арынан үлэлээн барбыттар. «Нам селотугар, Аммосова 42 аадырыска үлэлиибит, 100 -тэн тахса ыал биһиги өҥөбүтүнэн туһанар, тэрээһиннэргэ, үбүлүөйдэргэ, сыбаайбаларга, выпустар банкеттарыгар ыҥырыллан кэрэни тэҥҥэ үллэстэбит. Кэргэним Алина сана үйэ идэтин талан кэрэ буолуу маастара, сэбэрэни тупсарар, кыраһыабай буолууга дьулуһар. 3 оҕолоох эдэр ыалларбыт күн түүн түбүгүрэн аныгы олох суолунан олохпутун сырдыгынан, кэрэнэн киэргэтэн этэҥҥэ олоробут”, – диэн эдэр фотограф, ыал аҕата Валерий Иннокентьевич санаатын үллэһиннэ. Валерий чочуйан оҥорон таһаарбыт хаартыскалара  экраҥҥа көрдөрүллүбүтэ үрдүк сыанабылы, биһирэбили ылыан ылла. Хаартыскаларын фонугар ааптар гитаранан иэйилээхтик ыллаата.

Бастакы Хомустаах нэһилиэгиттэн Сардана, Игнатий Поповтар кэскили тэнитэр 10 оҕолоох, 10-тан тахса сиэннээх ыаллар дьиэ кэргэн тэрээһинигэр сэргэхтик туттан-хаптан сыанаҕа тахсыбыттарын көрөөччүлэр ытыс таһыныытынан көрүстүлэр. Игнатий Геннадьевич милиция ветерана, пенсионер. Пенсияҕа тахсан баран  ДОСААФ-ка авиационно-спортивнай клубка штаб начальнигынан үлэлээбит.  Хомустаахха чааһынай Аэродром тэринэн үлэлии сылдьар, ырыа суруйар, ыллыыр. Сардана Николаевна учуутал идэлээх, киинэ эйгэтин үлэһитэ. Өр сылларга «Сахафильм»компанияҕа үлэлээбит, уруһуйдуур, кырыымпаҕа оонньуур. «Аэродром на Хомустах» диэн кэргэнниилэр иккиэн айбыт ырыаларын уонна тапталынан хоһуйсар “Кэргэммэр” Роман Степанов мелодиятыгар ырыаны бэрт холкутук ыллаатылар.

Дария Аммосова, Аян Азаров. Дария Ильинична  Хамаҕатталар кыыспыт бэйэбит кыыспыт, өр сылларга Хамаҕатта орто оскуолатыгар үлэлээбитэ. Партизантан сылдьар Аян Азаровтыын билиҥҥи сибээс, ситим нөҥүө билсэн ыал буолаллар, Аян Дмитриевич Сахатранснефтегаз слесара. Дария асчыт, иистэнэр, баайар, сиэннэри көрсөр күн күбэй ийэ, эйэҕэс эбээ. Дария, Аян, Партизан нэһилиэгин  уус-уран самодеятельноһын актыбыыстара, “Дьүрүл” народнай ансаамбылын кыттааччылара, иккиэн тутуспутунан Ньургуяна Сысолятина салайар “Күбэйэ” үҥкүү ансаамбылыгар бэһис сылын үҥкүүлүүллэр. Бу киэһэ, бииргэ үҥкүүлэһэр коллективтарын кытта,  «Ах,баня» көрдөөх үҥкүүнү үҥкүүлээн көрдөрдүлэр.

Левиннар дьиэ кэргэн 2012 сыллаахха балаҕан ыйын 22 күнүгэр дьоллоох Дьокуускай куоракка төрүттэммиттэр. Любовь Ильинична  Нам улууһун Хатырык нэһилиэгин төрүт олохтооҕо, Михаил Александрович Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Табаҕа нэһилиэгиттэн төрүттээх. Билигин Хатырыкка үс оҕолоох, эдэр дьиэ кэргэн айымньылаахтык айа-тута, үлэлии- хамсыы сылдьаллар. Любовь «Сайдам» норуот айымньытын дьиэтин уус-уран салайааччыта, Михаил Хатырык орто оскуолатыгар завхоһунан үлэлиир. Дьиэ кэргэн нэһилиэк культурнай олоҕор актыыбынай кыттыыны өрүү ылаллар. Михаил «Махсыым уолаттара» эр дьон ырыа ансаамбылыгар ыллыыр. 2023 сыл түмүгүнэн оскуолаҕа «Лучшая творческая семья» диэн анал ааты ылбыттар. «Дьиэ кэргэн күүһэ — биир ситимҥэ» диэн девизтээх, ырыа аргыстаах дьиэ кэргэн таптал ырыатынан бу күн ыалдьыттаата.

Хамаҕаттаҕа ырыа куттаах дьиэ кэргэн аҕыйаҕа суохтар, ол курдук бу кэнсиэргэ дьиэ кэргэн дьүөрэлэһиитин көрдөрөр, өр сылларга дьиэ кэргэнинэн ыллыыр ыаллар ааттарын сүгэр Надежда Григорьевна, Михаил Михайлович Макаровтар “Оҕо сааһым аргыстара” Михаил Макаров мелодиятыгар саҥа ырыаны сүрэхтээтилэр.

Оксана, Владимир Кудриннар кыыстаах уол оҕолоох эдэр ыаллар. Ыал ийэтэ Оксана Михайловна култуура үлэһитэ, Владимир Владимирович  Уус Алдан Дүпсүнүттэн төрүттээх күтүөт. Саха сатаабата суох дииллэринии Владимир сваркаҕа, уот тардыытыгар сатабыллаах. Ырыаны таптыыр, ыллыырын сөбүлүүр. Бу ыалга талаан баар ыаллара, ситэрсэн, тапсан, таптаһан иккиэн имигэс хамсаныылаах таптал үҥкүүтүн үҥкүүлээтэхтэринэ сэргии көрөҕүн. Кудриннар дьиэ кэргэттэрэ улуустааҕы «Сайдам ыал” куонкурус “Талба талаан” анал ааттаах дьиэ кэргэн. Оксана, Владимир бу киэһэ «Ахтылҕан” ырыаны ыллаан талааннаахтарын өссө бигэргэттилэр.

Дьиэ кэргэн сылыгар уонна Эйэ, Үлэ,  Маай бырааһынньыгар анаммыт кэнсиэри “Эн сулускун” телевизионнай бырайыак кыттыылаахтара Екатерина, Илья Заболоцкайдар түмүктээтилэр. Кинилэр Хамаҕаттаҕа биллэр — көстөр үс оҕолоох ыаллар, уус-уран самодеятельность актыбыыстара, артыыстара. Аҕа баһылык Илья Ильич Өймөкөөн улууһуттан төрүттээх, уус эйгэтигэр табыллан уһанар, «Эркин” аҕа түмсүүтүн актыыбынай чилиэнэ, нэһилиэк эр дьонун ансаамбылын солиһа, оҕо иитиитигэр болҕомтотун уурар аҕа, өрүү мунньахтарга сылдьар төрөппүт буолар. Екатерина Александровна музыка учуутала, “Намылы” трио солистката, “Түһүлгэ” фольклор бөлөҕүн ырыаһыта, чабырҕахсыта. Екатерина, Илья улуустааҕы “Сайдам ыал” улуустааҕы  куонкурус «Талба талаан”  анал ааты ылары ситиспит ыалларынан буолаллар.     

Екатерина, Илья Заболоцкайдар «Алгыс ырыаларыгар» уйдаран «Олохпут маннык дьикти Эйиэхэ уонна Миэхэ» диэн суруктаах бырааһынньыктааҕы торт тахсыыта тэрээһиммитин ситэри толорон, киэргэтэн биэрдэ.    «Бу маннык тэрээһиннэр ыытыллыылара, дьиэ кэргэттэр талааннарын сыаналыырга, өйүүргэ  туһуланара саарбаҕа суох…” – диэн этэн туран, ыкса алтыһыыны, сомоҕолоһууну үөскэппит дьиэ кэргэттэрбитигэр аналлаах тэрээһин аны да өрүү буола турарыгар баҕа санаалар этилиннилэр.